Maluwag pa ang Pilipinas!

April 27, 2014
* Sinulat sa loob ng Baganga Provincial Subjail

Sa datos ng gobyerno (NSCB) noong 2010, mayroong 92 milyong Pilipino ang nakatira sa lupaing may lawak na 340 libong kilometrong parisukat. Nakakalat tayo sa 7,107 na isla sa buong arkipelago bagamat 860 isla lang ang permanenteng may nakatira, mga 12 porsyento lang sa kabuuang dami ng lupaing nakausli sa karagatan sa may kanlurang gilid ng Karagatang Pasipiko. Ang buong populasyon ay nahahati hindi lang sa mga isla. Nahahati din tayo sa pamamagitan ng pulitikal na pagbabakod ng mga lupain sa antas barangay, munisipyo o lungsod, probinsya, at rehiyon. Sa purok na rin kung isasama pa natin ang yunit na ito, bagamat walang pambansang lawak na halalan ang itinatalaga para sa pamumuno dito. Mayroong 81 probinsya ang bumubuo sa labing-anim na rehiyon sa bansa. Hindi pa kasama dito ang National Capital Region (NCR) na binubuo naman ng labing-pitong lungsod. Sa antas munisipyo, nahahati ang bansa sa 1,494 na teritoryo. Ang bilang naman ng barangay ay nasa 42,027. Ngunit hindi lang sa iba't-ibang mga isla at pulitikal na teritoryo nahahati ang mga Pilipino; nahahati din tayo sa kultura, wika, relihiyon, hanapbuhay, at maging sa opinyon sa lahat ng isyung kinakaharap natin sa antas lokal hanggang nasyunal at, para sa ilang Pilipino, sa antas internasyunal.

Kung pagbabatayan ang sukatan ng Darwinian na pananaw sa pagiging fit ng isang species, panalo ang mga Pilipino sa larangan ng reproductive fitness. Sa taunang bilis ng paglobo ng populasyon na 2.1% (2010), ang Pilipinas ang pinakamabilis mapuno sa lahat ng bansa sa Timog-Silangan Asya (Southeast Asia). Ang Metro Manila naman ang pinakasiksik sa tao (most crowded) sa lahat ng lungsod sa buong mundo. Nasa mga 19,100 katao sa bawat kilometrong parisukat (sq. km) ang nakasiksik dito. Sa lahat ng rehiyon labas ng Metro Manila, nangunguna naman ang Calabarzon sa pinakasiksik (750 katao kada sq. km) at sinusundan ng Gitnang Luzon (461). Ang dalawang rehiyong ito ang nakapaligid sa Metro Manila kaya masasabing ang population distribution ng Pilipinas ay nakasentro sa NCR at numinipis habang lumalayo dito. Ganunpaman, may mga maliliit na sentro sa ibang bahagi ng bansa. Ang Gitnang Kabisayaan ay pumapangatlo sa pinakasiksik (428), at hindi ito nakakapagtaka dahil nasa gitna nito ang pangalawang sentro ng ekonomiya ng bansa, ang Metro Cebu, kung kasaysayan ang pagbabatayan.


Pang-apat sa pinakasiksik na rehiyon ang Rehiyong Ilokos (365) bagamat mas siksik pa kaysa sa lahat ng probinsya ng Gitnang Kabisayaan ang dalawang probinsya nito, ang La Union (495) at Pangasinan (510), na mas siksik din kaysa sa apat na probinsya (sa total na pito) ng Gitnang Luzon. Isang indikasyon ito na ang "kaunlaran" ay dumadaloy mula sa NCR papuntang hilaga sa pamamagitan ng La Union at Pangasinan. Hindi rin ito nakakapagtaka dahil may isa pang sentro ng ekonomiya sa hilaga na konektado sa dalawang lalawigang ito, ang Lungsod ng Baguio, kung saan ang sentro ng dalawang sangay ng gobyerno, ang ehekutibo at hudikatura, ay lumilipat sa panahon ng pinakamainit na buwan ng taon. Kaya naman ito ang tinatawag na summer capital ng bansa.

Bumalik tayo sa Metro Manila, kung saan nagsisiksikan ang 12 milyong Pilipino o 13 porsyento ng buong populasyon. Sa labingpitong lungsod nito, pinakamarami ang nakatira sa Quezon City (QC) o 2.8 milyon katao. Ngunit hindi ito ang pinakasiksik kundi panglabindalawa lang. Pinakasiksik ang tao sa Manila City kung saan 66,100 katao ang nagkukumpulan sa isang kilometrong parisukat. Sumunod dito ang Mandaluyong (35,300), Pasay (28,100), Navotas (28,000) at Caloocan (26,700). Ang Pateros naman ang pinakamaluwag sa Metro Manila (6,200) at dito rin may pinakakaunting tao (64,100 lang). Pwede rin nating idagdag na baka mas marami pang balut sa Pateros kaysa sa tao, ngunit wala akong datos na hawak para kumpirmahin ito.

Bago tayo dumayo sa lalawigan, mahalagang bangitin na ang mga numero para sa NCR ay kumakatawan sa dami ng taong naninirahan (residence) sa lungsod at hindi ito sumasalamin sa aktwal na dami ng tao sa lungsod na ito sa isang panahon, lalo na sa araw kung kailan nasa pagawaan, opisina, at iba pang lugar ng hanapbuhay ang mga tao. Kaya naman ang population density ng mga karatig na probinsyang Rizal (2,100), Cavite (2,000), Laguna (1,400), at Bulacan (1,000) ay matataas din. Dito din kasi umuuwi ang maraming naghahanapbuhay sa Metro Manila. Malamang may kaugnayan din dito ang mataas na siksikan ng mga tao sa lalawigan ng Pampanga na may 980 katao bawat sq. km at siguradong mas mataas pa ang bilang kung isasama ang syudad ng Angeles sa kalkulasyon.

Gaano ba kasiksik ang tao sa Pilipinas? Totoo ba na sobra-sobra na ang dami ng mga Pilipino (overpopulation)? Tingnan natin ang bilang. Sa populasyong 92 milyon at lawak ng lupain na 340 libong kilometrong parisukat, ang siksik ng tao sa ating bansa ay nasa mga 270 katao bawat kilometrong parisukat. Kasingsiksik ito ng islang probinsya ng Guimaras o ng Siquijor, parehong lugar na hindi pa ako nakakaapak. Napakaliit lang ng diperensya nito sa kasiksikan ng tao sa lalawigan ng Misamis Occidental (276), at sa nakikita ko sa probinsyang ito, napakaluwag pa ng mga lupain, marami pang matitirahan o "mapagtatamnan ng mga pangarap" kung gagamitin ang isang bahagi ng isang kanta ng Asin. Sa ganito kasiksik na lupain, maaaring pagsaluhan ng wala pang tatlong tao ang isang ektarya ng lupain at sama-sama itong pagyamanin. May mga pag-aaral akong nabasa noon na nagtatayang kailangan ng isang pamilya na may apat na tao ng kalahating ektarya ng sakahan upang ito ay magkaroon ng disenteng pamumuhay. Kung tama ito, maaari nating sabihin na ang tamang siksik ng populasyon ay dapat hindi tataas sa 800 katao sa bawat kilometrong parisukat. Masyadong maluwag pa pala ang Pilipinas kung pantay-pantay lang ang pagbabahagi ng lupain sa kasalukuyang populasyon. Kung 800 ang ating sukatan ng overpopulation, mangyayari ito kapag umabot ang populasyon sa 272 milyon. Malapit na ba itong mangyari o malayo pa?

Puntahan natin ang lugar kung saan matatagpuan ang pinakamababang bulkan sa bansa; ang bulkang Taal ay nasa lalawigan ng Batangas na may siksik ng populasyon na 760 bawat square kilometer. Para sa akin, napakaluwag pa ng Batangas. Ang unang impresyon ko pa nga noong una akong nakatuntong sa Batangas City ay "nasaan ang mga tao?" Malapit na sa 800 ang 760 ngunit hindi ko maituturing na overpopulated na halos ang Batangas. Naalala ko pa iyong huling pananaliksik na ginawa ng California Academy of Sciences sa karagatang nakapalibot doon kung saan may nakita silang mahigit tatlong daang (300) species ng marine animals na hindi nila nakita sa kahit anumang talaan ng mga hayop. Indikasyon iyon na hindi pa nakakarating sa tinatawag na carrying capacity ang lalawigang Batangas. Ang carrying capacity ay maituturing na limitasyon sa pagsasamantala ng likas-yaman sa isang lugar, at maaaring gamiting sukatan ng overpopulation.

Kung maluwag pa ang 800, gaano pala kasiksik ang isang populasyon upang umabot ito sa carrying capacity? Hindi ito madaling sagutin, ngunit maaaring sabihing nakadepende ito sa kung paano ginagamit ng populasyon ang kanyang likas-yaman (tulad ng matabang lupain) upang nakapaglikha ng pagkain at iba pa nitong pangangailangan. Ang paggamit ng mas mataas na antas ng teknolohiya para sa produksyon ay maaari ding makapagpataas ng carrying capacity ng isang lugar, bagamat hindi ito sapat na requirement. Para mas maunawaan natin, magbigay tayo ng isang halimbawa.

Kung ang produksyon ay kontrolado ng ilang tao lang sa dahilang sila ang nagmamay-ari ng lupain at iba pang kagamitan sa produksyon, ang karamihan ay walang magawa kundi paghatian ang kung anuman bahagi ng likas-yaman na hindi kontrolado ng iilan. Nangyayari ito sa buong mundo ayon sa UNDP na tumatayang 80 porsyento ng kayamanan sa buong mundo ay hawak ng 20 porsyento lang ng populasyon sa buong mundo. Ang natitirang 20 porsyento ng kayamanan ay pinaghahati-hatian at malamang ay pinag-aaagawan ng karamihan, ng 80 porsyento ng populasyon. Kumbaga ang apat na hati sa tinapay na hinati sa lima ay inangkin ng isang tao lang habang ang natitirang isang hati ay paghahatian pa ng apat na tao. Hindi malayong mag-aaway ang apat na taong ito, ngunit ang kanilang pag-aaway ay hindi dulot ng overpopulation kundi ng hindi pantay na hatian ng buong kayamanan. Medyo mababa pa ang tantya ng UNDP kumpara sa sinisigaw ng kilusang Occupy kung saan isang porsyento na lang talaga ang nagdodomina sa natitirang 99%.

Bumalik tayo sa Pilipinas. Napakadami na talagang tao sa mga sentrong lungsod lalo na sa Metro Manila. Bumibigay na nga pati ang MRT eh. Samantala, napakarami pang lalawigan ang maluluwag. Tandaan na 860 lang na isla ang permanenteng may nakatira. Mayroon pang 6,247 na islang bakante, ngunit karamihan dito ay maliliit kaya wala ding tumitira. Ang bilang ng lalawigan na mayroon lang hindi hihigit sa 100 katao kada kilometrong parisukat ay nasa labing-anim (16). Pito nito ay nasa pinakamalaking isla, ang Luzon, at lima sa pito ay nasa mga kabundukan ng Kordilyera. Ang lalawigan ng Benguet lang ang may mataas na siksik ng populasyon at hindi rin naman ito talaga mataas (193 kung hindi kasama ang Baguio). Ang magkatabing lalawigan ng Aurora at Quirino ay may 64 at 77 lang katao kada kilometrong parisukat, sa parehong pagkakasunod. Ang isla ng Batanes ay nasa 76. Sa rehiyong Mimaropa, dalawang lalawigan ang may mas mababa sa isa kada ektarya na siksik ng populasyon: Occidental Mindoro (77) at Palawan (napakababang 45 kapag hindi isasama ang lungsod ng Puerto Princesa).

Sa Kabisayaan, ang Eastern Samar lang ang may siksik ng populasyon na mas mababa sa isa kada ektarya, 92. (Kung nalilito na kayo, hatiin lang sa 100 ang bilang para mailipat sa ektarya mula sa kilometrong parisukat ang sukatan ng lawak) Hindi rin malayo ang sa Samar (121) at Northern Samar (160); lahat ay nasa pangatlong pinakamalaking isla sa bansa. Nagulat ako sa taas ng bilang para sa isla ng Biliran (302), bagamat mas siksik pa naman ng kaunti ang populasyon sa isla ng Camiguin (352) na mas malapit sa Mindanao.

Sa pangalawang pinakamalaking isla, ang "isla ng pangako", ang Mindanao, limang lalawigan ang may siksik ng populasyon na isa kada ektarya o mas mababa: Davao Oriental (91), Agusan del Norte (94) at Agusan del Sur (66), Maguindanao (91), at Lanao del Sur (62). Hindi rin naman ganun kataas ang bilang para sa iba pang lalawigan ng Mindanao kung saan pinakamataas na ang para sa Misamis Occidental at Davao del Norte (276).

Bago pa bumigay yang MRT, magsilipat na kayo sa lalawigan. Maluwag pa ang Pilipinas!

Maraming salamat Almondz!

Ito naman ang sinulat ni Al Mondz para sa Bulatlat.

Salamat Almondz! Ituloy nyo ang movie nights sa kubo. Hahaha! At saka oo nga may sinimulan pala tayong website project na hindi na nabalikan. Sige i-pursue pa rin natin yan. Kulang lang talaga tayo ng kapangyarihan eh. Tingin ko may bato somewhere sa Mt. Diwalwal na magagamit natin para matupad na yang project na yan. Hahaha!

Kuya Kim, kumusta ka na?

Dalawang daan at animpu’t limang (265) araw na mula nang ilegal kang dakipin ng mga elemento ng 67th Infantry Battalion sa Sitio Spur Dos, Barangay Aliwagwag, Cateel, Davao Oriental dahil isa ka raw myembro ng New People’s Army (NPA). Isa sa mga isinampang kaso sa’yo ay multiple frustrated murder. Nang mabalitaan ko yun, napaisip ako na, “Si Kuya Kim na hindi nga makapatay ng ipis, papatay ng mga tao?” Nakakalungkot at nakakagalit isiping kapag nasa kagubatan na, hindi na mapag-iba ng mga militar ang sibilyan sa mga rebelde.

Naalala ko tuloy ang pagpaslang ng mga element ng 19th Infantry Battalion ng Philippine Army sa bantog na ethno-botanist na si Leonard Co noong Nobyembre 15, 2010 kung saan nagsasagawa sya ng pagsasaliksik sa kagubatan ng Kananga, Leyte kasama sina Sofronio Cortez at Julius Borromeo.

Siyam na buwan na mula nang ikulong ka nila sa piitan. Ilang beses na nagkaroon ng paglilitis at patuloy pa rin ang pagdadagdag ng militar ng gawa-gawang kaso laban sa iyo. Heto nga’t gaganapin na naman sana ang paglilitis sa kaso mo ngayong araw, kaso ipinagpaliban na naman. Lalong tumatagal ang ang paglaya mo sa kulungan.

Dahilan ito ng pagkaantala ng pagsasaliksik mo para sa mga nasalanta ng bagyong Pablo. Naaantala tuloy ang pagpapatuloy ng trabaho mo dito sa Maynila. Naaantala tuloy ang pagtapos mo sa thesis mo para sa doctorate mo sa Rijksuniversiteit Groningen, The Netherlands. Higit sa lahat, naaantala ang pag-uwi mo para makapiling ang iyong pamilya.

Kakakita ko lang ng panawagan ng anak mong si Kimiko para palayain ka. Kinurot ang puso ko sa panawagan ng isang musmos na anak para sa pagpapalaya ng ama. Haaay.

Oh, naibalik na ba ang digital camera mong kasama sa mga kinuha sa’yo ng mga sundalo? Huhulaan ko, karamihan ng mga kuha mo ay macroshots (pagpiktyur ng malapitan sa mga maliliit na bagay). Naaalala ko nung isang beses na hawak mo ang digital camera mo at panay ang kuha mo ng mga litrato. Doon ko nalaman na macroshots talaga ang hilig mo. Curious tuloy ako, nakuhaan mo kaya ng macroshots ang mga alitaptap na subject ng pananaliksik mo nung gabi bago ka dinakip ng mga militar? Gusto kong malaman kung mailap ang mga alitaptap o hindi. Ang ganda siguro kung nakuhaan mo sila na kitang-kita ang bioluminescence sa kanilang lower abdomen. Gustung-gusto kong nakakakita ng mga alitaptap dahil bihira sila matagpuan dito sa Maynila, kasi diba sa lugar na may malinis na hangin lang sila matatagpuan?

Naalala ko rin ang iyong kakulitan, inisyatiba at tiyaga na ipunin ang mga kasamahan natin sa opisina at organisasyon tuwing Huwebes para manood ng mga pelikulang iba-iba ang tema at laging may social relevance. Mula sa unang pelikulang psychological-thriller na ‘The Skin I Live’ noong January 10, 2013, hanggang sa WWII era film na ‘Defiance’ noong June 13, 2013, patok lahat tuwing Huwebes. Lalo na ang pelikula ni Nora Aunor na “Minsa’y May Isang Gamu-Gamo.”

Ang nakakalungkot, mula nang nag-field ka dyan sa Mindanao, hanggang sa kasalukuyang pagkakapiit mo, wala na ang Thursday Movie Nights natin.

Pagbalik mo, ipagpatuloy natin ‘yung nabitin nating pagpaplano at pag-develop ng isang website para sa mga proyekto na pwedeng makatulong sa iba’t ibang organisasyong na nagsisilbi sa mamamayan.

Nakaka-miss din ang mga kwentuhan natin na kahit mababaw lang ay biglang lumalalim dahil tinitilad-tilad mo ang “science of it”. Ultimong pag-utot, nakukuha mong ipaliwanag! Ang dami mong sinasabi. Pero sa totoo, malaking tulong ang mga ganoong kwentuhan. Biruin mo, hindi ko na kailangang maglabas ng ilang libo para sa tuition fee. Hindi ko na kailangang mag-enroll sa mga unibersidad kung saan ka nagtuturo. Instant estudyante mo ako tuwing nagkukwentuhan tayo! Passion mo talaga ang pagtuturo, kaya hindi ako nagtataka kung bakit ganoon mo na lang kagusto na padalhan ka namin dyan ng science at math books para sa itinatayo mong People’s Science School para turuan ang mga bilanggong kasama mo dyan.

Sa dalawang daan at animnapu’t limang araw pananawagan namin para palayain ka, bitbit namin ang pag-asa na sa lalong madaling panahon ay lalabas ang katotohanang ikaw ay walang sala, at isa na namang paglabag sa karapatang pantao ang ginawa ng mga militar at ng gobyerno.

Si Joanna Almodal ay community organizer at project officer ng Kalikasan People’s Network for the Environment. Isa sa mga kaibigan ni Prof. Kim Gargar, isang makabayang siyentista, na inakusahan ng gawa-gawang kaso at illegal na ikinulong sa Mati Provincial Jail mula noong October 2013.

Maraming salamat Cathy!

Puslan man nga nasugdan na. Ako na lang pud ipost ning message of support ni Cathy sa kampanyang pagpapalaya sa akin sa bilangguan. Si Cathy ay isang magaling na geologist mula sa National Institute of Geological Sciences sa University of the Philippines Diliman. Nagdalubhasa siya sa geology sa University of Potsdam sa Germany.

Salamat Cath! Wisikan mo naman ako ng mga kaalaman mo sa mga bato. Hahaha!

Kuya Kim is a friend of mine.

He was still in Netherlands when I came to Potsdam for my studies as well so he decided to give me a visit. Kuya Kim came to Potsdam one beautiful summer of July 2012. I offered to pick him up in Potsdam main station (Hbf)and he said that I should because he does not want to get lost in Potsdam. I was giddy with excitement that when I saw him in Hbf I called to him "Kuyaaaa Kiiimmm!!" as I fling my arms around to give him a tight embrace. He met me with his signature cheerful smile- a smile that is fulfilled with a graceful squinting of the eyes that will never fail to make you smile in return.

He then started complaining about the heat and how much he had sweated. And I blamed it to the polo shirt he is wearing and I contested that he was not sweating, he was raining. I rarely see Kuya Kim dress in formal clothes like that. He is usually in his plain shirt particularly those with calls like "Science and Technology for the People", and the one with a quote from Albert Einstein " Man can find meaning in life, short and perilous as it is only by devoting himself to society" among others. He wanted to walk nevertheless, so we did until my flat. It was a pretty long walk of 30 minutes but we filled it with stories, questions to catch-up and as usual laughter that before we know it we were already in my flat's doorsteps.

Kuya Kim is a guy who never seem to run out of ideas and thoughts. I introduced him to my friends here in Potsdam and at an instant they liked him. He talked about his fascination about biological clocks and advised us that we should stop forcing ourselves to wake up in the morning with alarm clocks (we are so delighted with this advice by the way). Instead, we should just let our biological clocks function naturally, and that this could lead to a more healthy body and optimum working habits (for us it means longer sleep time!). In a birthday dinner that we went, my friends from India were impressed by how much he knows about Bhagat Singh (one of the revolutionaries in India) and other personalities I could hardly recall.

He is such a pleasant person to talk with as he listens well to other thoughts as well with candor. You can hardly leave him out of place in any crowd. Even the concerted effort of three female geologists from different corners of the world to tease him being the only physicist in the group did not work.

We went around Potsdam with him wearing a shirt that reads "Free Ericson Acosta". During that time, Potsdam is having a music festival and we scoured all the booths to dance every music (salsa, modern, hiphop, etc.) we hear. He also insisted of going to the videoke bar in Potsdam where he sang "El Condor Pasa" by Simon and Garfunkel where he received a loud roar of claps from partying Potsdamers!

This is me and Kuya Kim sitting on the grasses in Park Sans Soucci, Potsdam. I was forcing him to look at the camera but he was distracted by the "very interesting" bug he saw in the grasses! Ang kulit lang talaga!

While Kuya Kim can be very cheerful, funny and sometimes even bordering to 'crazy' kind of person who never fails to make fun of almost everything, he is in all seriousness and sincerity when he talks about service to the people. During our breakfasts and dinners, he would tell me about the significance and urgency of scientists like us to be part of building a nation. In a very concrete way, he said that scientists like us should use our talents to help solve people's problems or promote their understanding of nature's processes in a scientific way. At the same time he also believes that he can learn a lot from people's experiences and that his science will continue to grow as he work more closely with the people. I can feel the burning passion that he has in pursuing a life of a true iskolar ng bayan and scientist for the people. Indeed, in his heart he feels that his life's meaning is by devoting himself to society.

True to his words and passion, he went back to the Philippines and started working on projects to address peoples needs like he did in the Environmental Impact Assessment for typhoon Pablo. He could have chosen to stay in Europe or anywhere else in the world to find good position and better compensation, but his determination to use his knowledge for our fellowmen cannot be wavered. As such, he should be immediately released so he could continue to use his talents in service of the people.

Free Kim Gargar Now!

Maraming salamat Brutus!

Ito na yata ang pinaka-touching na testimonial (haha parang friendster lang!) o statement of support sa kampanyang pagpapalaya sa akin mula sa bilangguan sa Baganga, Davao Oriental. Galing ito sa blog ni Brutus na pinost noong December 11, 2013. Yang nasa larawan si Brutus, kunwari nagpepresent ng kanyang "findings" sa Samahang Pisika ng Visayas at Mindanao National Conference noong 2004 sa Xavier University sa Cagayan de Oro. Sige na nga hindi yan kunwari, talagang nagpresent sya ng paper. Hahaha!

Salamat Brutus! Ang galing mo palang mag-Ingles. Nakakainggit! Hahaha!

Let me pause here for a while but this remaining part of the entry is not in the original draft as I’ve intended to go straight through in the discussions. I have to cut things down and insert some thoughts that have bothered me since I first learned of the news, which personally I haven’t thought of to happen since the person involved as I believed was in his studies abroad to complete his PhD in physics. It was just on December 2 this year that I’ve known of the news that took place last October 2, 2013. At first I could not believe it as it was posted at

http://www.agham.org/cms/content/free-kim-gargar

I was still under the expectation that the said person was still abroad for his PhD and I could only gain access to the internet in rare occassions to have been updated immediately of any incident that the main stream media would no longer pay attention to.

I may no longer mention the name of the person here as you may know it at the webpage I’ve just quoted.

So, according to AGHAM, he was being detained at the Mati jail after being caught in a crossfire between the NPA and the government soldiers. The military accused the said person as being a member of the New People’s Army and such accusation really shocking as somewhat ridiculous!

As to the reasons and circumstances why he was in the area, you may refer to that AGHAM entry. Contrary to what the military maintained about him that he was an NPA, actually he was part of a humanitarian and fact finding mission for the Pablo devastated areas as early as April this year. Last October when he was caught in crossfire, he was doing a field work for a research project in areas mutilated by that monster storm until the time the encounter happened and he was caught some kilometers away from the actual encounter site. As usual habit of the AFP, anything crawling, walking and injured in the vicinity is to be indentified as an enemy, a habit they already acquired time immemorial and practiced. Ofcourse, this practice is in great violation of the internationa humanitarian laws of war with provisions afforded to civilians caught in the crossfire!

As a personal note that person and I were once close associates in a physics research group that we tried to organize in the only state college in Cagayan de Oro. That time he was teaching college physics and had already earned a master’s degree at the University of the Philippines. He then decided to continue his career in Manila as he was aspiring then to obtain a PhD whether from U.P. or abroad. We continued our correspondence through emails and kept updates via the blogs and websites we’ve set-up. After a few years since we departed ways, I learned that he was already studying in the Netherlands, realizing his personal ambition to get atleast a doctoral degree. Because our internet connection at home wasn’t regularly maintained, our correspondence became so rare as it was only when I could find time accessing the internet outside. Though not regularly, we could still communicate and have updates on our researches. There was even one time back in 2012, if I’m not mistaken recalling the year, he bragged to me that he had a paper published in an internation publication. So if my recollection is not blurred, in 2012 he was still in the Netherlands, greatly disputing the military’s claim that he joined the NPA in 2012!

The person I am referrring to here is a smart physicist and a good scientist, dwelling in a new area where physics and biology merge. “Smart” and “good”, traits I may honestly attribute to him as far as I can remember the times when we struggled to form a research group. Way back then we had this advocacy or belief that though official and diploma’d education might have great advantages but it was not ultimately necessary for a person to gain knowledge. We believed in free education especially physics for the sons and daughters of the masses who could not afford to send their children to prestigious schools. Because he was at a masteral level he understood it clearly the very poor state of physics research in the Philippines and the need for a Nationalist Industrialization to absorb the growing number of unemployed or misemployed physics graduates as well as to combat the so-called brain-drain. He still continued the advocacy when he left for Manila.

So, FREE PROFESSOR K. G. !

Ala-ala ng dahon

"You have fought the good fight"

Privilege Speech of Hon. Jose Christopher Y. Belmonte
Representative, District 6, Quezon City
27 October 2014

Honorable Speaker, I rise on a matter of personal and collective privilege. I am here to express my grief and outrage over the death of my friend Arnold Borja Jaramillo who was killed in a so-called “encounter” between the New People’s Army and the 41st Infantry Battalion of the Philippine Army.

My colleagues, AJ’s death struck me as a personal blow. He and I go way back, to our high school days in UP Baguio. I hesitated to lead my colleagues, it took me a while during the budget hearing but I feel it would be a dishonor to my friend if I do not speak up. When I recall those times, I am amazed at how far we have progressed from the teenagers we used to be, preoccupied with insecurities, bravado, ambitions, and yes, crushes on girls who always seemed to be outside our league. When I look now at the men we have become, I wonder at how our youthful idealism took divergent paths.

Even then, we thought of ourselves as the cream of the crop, the best students in the best high school in Baguio. We were fiercely competitive, and we strove to excel.

An alumnus who graduated four batches ahead of me chose the path of the law, and is now a sitting justice of the Supreme Court. Another who graduated a year ahead of me went to the Philippine Military Academy, and is now a superintendent at the Philippine National Police. Another schoolmate who was a batch behind AJ likewise went to the PMA and is now a full colonel in the Army. On my part, after many years outside the system, I now seek change by working within it, while AJ sought to effect change by working the margins, first in the student and people’s movements of our hometown of Baguio, then later in the hills and forests of Northern Luzon. Divergent, yes, but always with a shared goal. UP High School taught us to serve the people. And we were all so deeply influenced by the political ferment in those dying years of Martial Law.

It’s surprising how many milestones in a person’s life are marked by a piece of paper: A birth certificate when one is born; a diploma when one completes his studies; a marriage certificate when one marries; and, a death certificate when one dies.

AJ, who I am proud to call my friend, was born in 1966. He was 47 years old when he died, and it is not friendship which moves me to say that he is no ordinary Filipino, living a mundane life whose unremarkable details can be known in a handful of documents. He was a key student and mass leader, and was active in many causes. He was a charismatic leader and an eloquent public speaker. Much later, he joined the New People’s Army and eventually became a ranking member.

To say that he died would, in truth, be misleading. My friend AJ did not die. To say that a person died gives the impression that he was felled by the frailties of the human body, or by illness or simply by the passage of time. To say that someone died might suggest that he passed away surrounded by the love of his family and friends. My friend AJ did not die: I believe that he was murdered.

If he fell in battle fighting for his beliefs, I would have left it at that, with mixed emotions of sadness, envy, and pride in the gallant manner of his death. But all the evidence point to the contrary. Evidence show that he was killed in the most brutal fashion, gunned down in the most cowardly and treacherous manner.

The official reports say that AJ was killed in an alleged encounter with the 41st Infantry Battalion of the Philippine Army in Guinguinabang, Lacub, Abra. He was not the only casualty: killed, too, were five of his comrades and two civilians who they claim were caught in the crossfire.

Thus, the end of AJ’s 47 years were summarized in a few telling paragraphs in an impersonal document, an autopsy report prepared by one Dr. Ronald R. Bandonill of the NBI-CAR. Said report is of such a nature as to convince his wife Cynthia that her husband was not killed simply in an encounter, but was in fact cold-bloodedly murdered. AJ’s body bore multiple gunshot wounds, and he also suffered multiple fractures in his limbs and jaws. The report details the wounds likely to have caused AJ’s death as follows:

“GUNSHOT WOUNDS: all modified by suturing and embalming.

1) ENTRANCE: 1.5 centimeters by 1.5 centimeters, oval in shape, edges inverted, with an area of burning of 0.5 centimeters, please note that area of burning all around the rim, located at the right posterior chestwall, just below the right scapula, 13.0 centimeters from the posterior midlineand etc. etc. etc...

2) MULTIPLE ENTRANCES: with an average size of 0.5 cm.x 0.5 cm., oval, edges inverted, located at the posterior surfaces of the left thigh and left lower leg, then EXITING; at the anterior surfaces of the right thigh, the right inguinal areas, and the left lower flank area.” Etc.etc. etc..

In a letter dated October 2, 2014, AJ’s wife Cynthia implored the help of Dr. Raquel del Rosario-Fortun, a forensic pathologist with the University of the Philippines College of Medicine, to determine the real cause of death of AJ.

Mr. Speaker, I have read many medico-legal and autopsy reports during the course of my legal practice, and have learned to treat these reports with clinical indifference and cold neutrality. But I have to confess to you, my colleagues, that nothing prepared me for AJ’s autopsy report. Reading such an impersonal document when it pertains to a friend’s brutal end is painful. Its unmistakable meaning is that AJ was shot repeatedly in the back, and one gunshot--likely the fatalshot--appears to have been fired at close range, as shown by the presence of powder burns, using a high-powered firearm. AJ’s body and his face, in particular, were so badly mangled, that the embalmer had to insert cement into his mouth to keep its architecture intact.

In criminal law, there are circumstances which aggravate the commission of a crime. One of these would be treachery. Treachery exists when the offender commits any of the crimes against the person, employing means, methods, or forms in the execution thereof which tend to directly and specially to insure its execution, without risk to himself arising from the defense which the offended party might make. In AJ’s case, he was shot multiple times in the back; the placement of the wounds suggest against a confrontation because otherwise, the bullets would have entered from the front and exited at AJ’s back. Likewise, the sheer number of shots fired at AJ belies the Army’s claim of an encounter as more shots seem to have been fired than was actually necessary.

Another aggravating circumstance that would accrue would be cruelty. It is when the wrong done in the commission of the crime is deliberately augmented by other wrongs not necessary for its commission. One cannot discount the possibility that AJ, pigeonholed as an enemy of the State, was deliberately shot multiple times, causing him untold pain and misery, until his suffering was ended with a coup de grace. AJ could have survived these non-fatal shots, but he had no chance with a single shot at close-range from a high-powered firearm. With that one shot, AJ was put to death like a dog, without the benefit of a fair trial that ended with the imposition of a non-existent death penalty.

The military, through the information chief of the 41st IB, said “the operation conducted was a legitimate operation with proper planning following the rules of engagement.”

Mr. Speaker, the autopsy reports on AJ and another casualty of that so-called “encounter” revealed otherwise. The autopsy report of Recca Noelle Monte, one of those reportedly slain in the said military operations, revealed that she had no gunshot wound and actually died of “blunt traumatic injuries, massive, head, face and chest.” Her skull resembled that of a “crushed egg.” She had hematoma and lacerations in the chest, and her left lower extremity shattered.

Mr. Speaker, my dear colleagues, just like what happened to my friend AJ and based on the autopsy report conducted by NBI-CAR, I firmly believe that Recca Noelle Monte was not killed-in-action; she was brutally and inhumanely murdered.

I am proud that I am part of this administration, I am proud that it is pursuing peace as shown by its commitment in pursuing the passage of the Bangsamoro Basic Law. However, I believe that we cannot achieve genuine peace without pursuing justice. We need to pursue both.

I point out to you, Mr. Speaker, the concurring opinion of Associate Justice Marvic M.V.F. Leonen in the recent case of Ocampo v. Abando, wherein the honorable Justice wrote:

“The rebel, in his or her effort to assert a better view of humanity, cannot negate himself or herself. Torture and summary execution of enemies or allies are never acts of courage. They demean those who sacrificed and those who gave their lives so that others may live justly and enjoy the blessings of more meaningful freedoms.

“Torture and summary execution — in any context — are shameful, naked brutal acts of those who may have simply been transformed into desperate cowards. Those who may have suffered or may have died because of these acts deserve better than to be told that they did so in the hands of a rebel.”

I say Mr. Speaker that the armed forces should be held to the same, if not to a higher level of conduct and morals in the field of battle in its war against insurgency.

The Welsh poet Dylan Thomas urges us: “Do not go gentle into that good night/ Rage, rage against the dying of the light.” Most people lead unremarkable lives that end in unremarkable deaths. Dying becomes meaningful when the process reveals the true character of the person. For AJ, he lived as he believed, and he died as he believed. He had the courage of his convictions. The words I speak are paltry in light of the tremendous esteem in which I hold AJ. To his wife Cynthia, his children Raia and Cholo, your grief is surely shared by AJ’s many friends whose lives have been touched by his grace and honor.

To my dear friend, you have fought the good fight. Though you did not deserve the fate you suffered, know that we who are still here will not forget the legacy of your sacrifice.

My dear colleagues, I rise on a matter of personal and collective privilege. My friend was killed for his belief. My friend was killed in the most inhumane manner. My friend was killed in a manner contrary to the provisions under International Humanitarian Law. My friend was killed by those who took an oath to uphold our Constitution and our laws, and to protect the people.

The 41st Infantry Battalion of the Philippine Army claims that it was a valid operation, and that the rules of engagement were followed. But my friends, evidence points to the contrary.

Mr.Speaker, dear colleagues, AJ and I joined the student and people’s movements during the dark days of Martial Law. We have since taken different paths. He took the road less traveled by. More than three decades later, the remnants of the injustice that we fought against still linger.

Mr.Speaker, dear colleagues, I don’t have to remind you that just last week, we passed on second reading a joint resolution of Congress, we passed on the second reading and we are moving to pass to the third reading, a joint resolution of Congress to extend by six months the period for human rights victims during martial law to file their claims for recognition and compensation. Our commitment to seeing justice served to more than 70,000 victims of the atrocities committed during Martial Law is negated by these occurrences and puts to question our claims and our efforts to uphold human rights.

During this time that we are all focused on peace in Mindanao. . . During this time that we are all focused on promoting and protecting the rights of our people. .. During this time that we are all focused on ensuring that our people benefit from our country’s economic gains. . . This is unacceptable.

I call for an investigation, in aid of legislation, on the series of incidents which took place in Lacub, Abra. Lastly Mr. Speaker, I know that many of us here who have experienced war know that there are no winners in war, least of all the people who are its victims. Even the participants in war are affected and are damaged by war. Since we are in the process of peace, I push that we pull all our efforts for the resumption of the peace talks not only in Mindanao but across the nation, to all the parties including the NPA and the NDF. I call Mr. Speaker for peace.

Thank you very much Mr. Speaker, thank you very much dear colleagues.

Sabon, lagnat, dermatitis at climate change

May 27, 2014
Isinulat sa loob ng Baganga Provincial Subjail.

Naubusan ako ng sabong panligo noong Miyerkules. Wala pa ang may-ari ng tindahan at sa Linggo pa daw babalik. Kaya pansamantalang sabong panlaba muna ang ginamit ko. Biyernes nang una kong napansin ang mga namumulang pantal sa may tiyan, sa paligid ng mg tiklop ng balat. Hindi naman ito makati kaya hindi ko na masyadong inalala. Hindi ito nawala pagdating ng Linggo at nakabili na rin ako ng sabong panligo. Napansin kong may pantal (rashes) na rin sa kaliwa at kanang bahagi ng leeg. Medyo symmetric ang dalawang guhit mula sa may baba ng tenga papuntang itaas na bahagi ng collar bone. Wala naman akong naramdamang kati o kirot at nakabalik naman na ako sa normal na sabon kaya binalewala ko pa rin ito. Dagdag pa, medyo nagsisimula na rin silang matuyo at maghilom siguro sa wari ko.

Alas-singko ng hapon o mga ganyang oras nang naramdaman ko ang pagsisimula ng lagnat. Humingi ako ng paracetamol sa gwardya. Binigyan ako ng dalawang tabletas. 500 milligrams. Lampas alas-sais na nang ininom ko ito at pagkatapos makapagbawas ng likido sa katawan ay humiga na ako. May kaagahan iyon sa karaniwang oras ng tulog ko kaya kailangan ko pang bumangon mga alas-nwebe o kung kailan ako magising upang mailabas ang natitirang ihi sa aking pantog. Mga alas-nwebe y media na ako nagising at ginawa ang kailangang gawin.

Patuloy ang digmaan sa loob ng katawan buong gab. Halos nagigising ako bawat kalahating o isang oras, nanginginig ang mga kalamnan. Ang panginginig ng mga kalamnan ang siyang mekanismo ng ating katawan upang makagawa ng dagdag na enerhiya na ginagamit upang painitin ang katawan. Ang epekto ng paracetamol ay naubos na siguro bandang alas-dose ng gabi, mga apat na oras matapos itong inumin. At pagkaubos ng kemikal na ito na nagpapababa ng temperatura marahil sa pamamagitan ng pagpapawis, tuloy na naman ang pag-init ng katawan.

Ang lagnat ay isang palatandaan ng sakit. Dati, sa impeksyon lang ito inuugnay. Ang ganitong uri ng lagnat ay makikita sa isang taong may dengue kung saan mabilis na tumataas ang temperatura hanggang bandang 42 degrees Celsius. Ang taong may ubo at sipon na nilalagnat ay mayroong impeksyon sa respiratory system o sistema ng paghinga. Ngunit may mga sakit din na bagamat walang kaakibat na impeksyon ay nagiging dahilan pa rin ng lagnat. Mababanggit sa ganitong tipo ng sakit ang kanser, coronary artery occlusion (magtanong kayo sa isang doktor kung ano ito), at mga pagkasira (disorder) sa dugo (ayon sa Encyclopedia Britannica).

Ang regulasyon ng temperatura sa katawan ay nakabase sa isang bahagi ng hypothalamus, isang bahagi ng utak na sangkot din sa pagkagutom, pagkauhaw, at iba pang proseso sa katawan. Nasa hypothalamus din makikita ang suprachiasmatic nucleus (SCN) na siyang tinuturing na oras ng katawan. Ang SCN, bagamat hindi pa ganun kalinaw ang eksaktong koneksyon ng mga neuron nito, ay hindi malayong nakakonekta sa bahagi ng hypothalamus na sangkot sa kontrol ng init ng katawan. May kinalaman dito ang sirkadyang pagtaas-baba ng temperatura sa paligid ng 37 degrees Celsius. Pinakamataas ang temperatura sa dapit-hapon at pinakamababa naman sa madaling araw, bandang alas-kwatro kung kailan pinakamahirap labanan ang antok sa mga taong nagpupuyat. Ang amplitude ng ritmo ay nasa 0.5 degrees Celsius lang.

Sa mga taong may sakit na may kaakibat na lagnat, ang temperatura ay maaaring umabot sa 42 degrees Celsius. Apektado rin ang ritmo nito: may pagbabago sa amplitude na nasa mahigit 2 degrees Celsius na, at may pagbabago sa phase -- kapag ang pinakamataas na temperatura ay lumayo ng ilang minuto o oras sa karaniwang peak time nito.

Kapag may lagnat, ang bolyum ng dugo at ihi ay lumiliit dahil sa kabawasan sa tubig dulot ng tuminding ebaporasyon. Nagiging dilaw din ang ihi dahil sa mas mabilis na pagkasira ng mga protina sa katawan. Nagtataka ang marami na giniginaw ang isang taong may lagnat samantalang tumaas naman ang init ng katawan. Ito ang isang halimbawa ng kontrol ng utak sa ating damdamin at pakiramdam. Ang interpretasyon ng utak sa panginginig ng mga kalamnan na siyang pinagmumulan ng karagdagang init ay malamig na paligid. Ang agwat ng temperatura ng katawan at ng paligid ay tumaas habang ang temperatura ng paligid ay hindi nagbago. Iniisip ito ng utak na lumamig ang paligid.

Ang ugnayan ng body clock, body temperature, at timing at physiology ng tulog ay nabusisi na ng ilang laboratoryo sa mga mauunlad na bansa. Habang pilit kong inaalala ang mga lektyur na nadaluhan ko kaugnay nito, pilit ding nagkukumpuni ang aking katawan sa aking nasirang balat (Ito lang ang nakikita kong dahilan ng lagnat.) Ang pagkukumpuning ito, sa pagkakaunawa ng mga sundalo sa loob ng aking katawan sa pangunguna ng aking utak, ay nangangailangang itaas ang init ng katawan. Kaya nagkaroon ako ng lagnat. (O maaari din kaya na ang pag-init ng katawan ay bunga lamang ng proseso ng pagkukumpuni?)

Kung tama ang diagnosis ko (batay sa limitadong impormasyon mula sa Encyclopedia Britanica) primary irritant dermatitis ang aking naging sakit, sakit na nagpalagnat sa akin ng mga tatlumpu't tatlong oras -- hindi na bumalik ang lagnat pagkagising ko bandang alas-dos ng madaling araw sa Martes. Ang primary irritant ay ang kemikal, malamang malakas na alkali, na nasa sabong panlabang ginamit ko. Nasubukan ko namang gumamit ng detergent sa panliligo noon ngunit ngayon lang ito nangyari. Baka nasobrahan sa yabang ang detergent na ito.

At kung ang balat ko ay pinatay ng detergent na ginamit, paano na kaya ang mga mikrobyo, halaman, at mga hayop na nakatira sa mga ilog at dagat kung saan pumapalaot ang kemikal? Ang pagkamulat ng mamamayan ng Estados Unidos at iba pang industriyalisadong bansa tungkol sa masamang epekto sa kalikasan ng mga gawang-taong kemikal ay tumampok noong dekada 60 hangggang sa mailunsad ang pinakaunang Earth Day noong Abril 22, 1970 sa US, isang higanteng protesta at teach-in sa maraming malalakin lungsod sa bansa. Sa lakas ng ingay na nagawa ng mga protesta at samu't-saring babasahing inilabas kaugnay nito, naitulak ang US na itayo ang Environmental Protection Agency upang pakinggan ang reklamo ng mga Amerikano hinggil sa problema sa kapaligiran. Inilabas ng mga mamamayan ang kanilang galit sa mga dambuhalang korporasyon ng kemikal tulad ng Monsanto na siya ding gumawa ng herbicide na Agent Orange na sumira sa malawak na kagubatan at lupain sa Vietnam noong Vietnam War. Taong 1972 nang umabot sa antas pandaigdig ang panawagan sa pagtanggol sa kalikasan sa pinakaunang kumperensyang pandaigdig hinggil sa kalikasan na ginanap sa Stockholm, Sweden. Sa kumperensyang ito, dininig ang unang opisyal na reklamo tungkol sa polusyon sa hangin na ikinakalat ng mga industriyalisadong bansa sa iba pang karatig-bansa, polusyon na nahuhulog bilang ulang asido. Humantong ang kumperensyang ito sa pagtatayo ng United Nations Environment Programme upang dinggin ang iba pang reklamo ng mga bansang kasapi ng UN at maglagak ng pondo para sa pangangalaga sa kapaligiran.

Mahigit apat na dekada ng adbokasiya sa pagtatanggol ng kalikasan, hindi pa rin nasasagot ang problema. Sa katunayan, ang pagbabago ng klima (climate change) ay nananatili pa ring malaking hamon sa buong mundo. Maging ang UN ay tila walang kapangyarihan upang singilin ang mayayamang bansa na siyang malaking tagagawa ng mga polusyon sa hangin at nangungunang tagabuga ng carbon dioxide na pangunahing dahilan ng pagbabago ng klima. Ang negosasyon sa ilalim ng UN Framework Convention on Climate Change ay hindi pa rin halos umuusad dahil tila matigas ang ulo ng mga mayayamang bansa na aminin ang kanilang pagkakasala at maglagak ng pondo para ayusin ang nasirang mundo lalo na sa mga mahihirap na bansa tulad ng Pilipinas. Kung magkaroon man ng pondo, hindi pa rin tayo nakakasiguro na mapupunta ito ng buong-buo sa pangangalaga sa kapaligiran dahil alam natin kung gaano kalala ang problema sa korapsyon sa ating pamahalaan.

Kaya naman hindi dapat tayo titigil sa ating adbokasiya hanggang sa makamit natin ang sapat na lakas upang maipatupad ang mga kailangang ipatupad. Lagnatin na ang dapat lagnatin maging ang buong lipunan ngunit siguraduhin natin na pagkatapos ng lagnat ay tunay na naresolba na ang pinakaproblemang sakit na nagdudulot ng paulit-ulit na lagnat.

[Nakatulong ang ilang impormasyon mula sa sumusunod na lathalain:
1. Aisling Irwin, An environmental fairy tale: the Molina-Rowland chemical equations and the CFC problem, in It Must be Beautiful, edited by Graham Farmelo (2002)
2. Encyclopedia Britanica (1969)]

Ang pagsasamang electron at proton sa hydrogen universe

May 23, 2014
Sinulat sa loob ng Baganga Provincial Subjail

Ano ang mangyayari sa isang electron kung ito ay nag-iisa lamang sa sangkalawakan? Ayon sa batas ng inertia na karaniwang ina-attribute kay Galileo at tinatawag din na Unang Batas ng Paggalaw ni Newton, ang electron ay magpapatuloy lang sa galaw nito sa parehong bilis at parehong direksyon, o ang parehong velocity, ang bagay na naglalahad ng bilis at direksyon ng isang gumagalaw na bagay. Kung titingnan natin ang tumatakbong elektrong ito, assuming na magagawa natin ito na hindi napapakialaman ang kanyang takbo, ay maaari nating sabihin na ang sangkalawakan ay mayroon lamang isang dimensyon. At dahil mag-isa lang ang elektron sa buong sangkawalakan, hindi rin magbabago ang enerhiya nito dahil walang paraan para maglabas ito ng enerhiya sa pamamagitan ng isang photon, isang pangyayari na epekto ng pagbabago ng bilis o akselerasyon ayon sa teoryang elektromagnetiko ni Maxwell. Ang malungkot na elektron ay walang katapusang babaybay sa isang-dimensyong sangkalawakan, at posible lamang ito kung walang hangganan o infinite ang sangkalawakan o kung ang sangkalawakan ay sarado tulad ng isang bilog.

Bahagya nating baguhin ang ating eksperimentong-isip (thought experiment o gedankenexperiment) sa pamamagitan ng pagdagdag ng isang proton sa sangkalawakan. Maaari nating tawagin itong sangkalawakang hydrogen, ang elementong kemikal na may atom na binubuo lamang ng dalawang partikulo, isang elektron at isang proton. Kung ilalagay natin ang proton sa isang lugar na sobrang layo sa elektron, ang atraksyon ng dalawang nilalang sa isa't isa ay maaaring hindi sapat upang makaapekto sa kanya-kanyang galaw. Namamayani pa rin sa ganitong sitwasyon ang prediksyon ng Unang Batas ng Paggalaw; iyon ay ang dalawang partikulo ay mayroong galaw sa iisang dimensyon lamang. Ganunpaman, ang pagtingin natin sa sangkalawakang ito ay maaari pa ring ikulong sa dalawang dimensyon; hindi tatlong dimensyon na bagamat possible din ay sobra na sa kinakailangang dimensyon kung galaw lang ng partikulo ang pag-uusapan. Bago pa magtaasan ang kilay ng mga liknayanong nakakabasa nito (na mabibilang lang naman na hindi tataas sa isang daan; marami na ang singkwenta), kumpletuhin natin ang paglalahad ng sangkalawakang hydrogen.

Maliban sa takbo ng elektron at ng proton, ang sangkalawakang ito ay mayroon ding dalawa pang bagay na "makikita" natin. Sa gabay ng teoryang elektromagnetiko, ang dalawang partikulong may karga o charge ay may kanya-kanyang inilalabas na electric field sa paligid nila, at dahil sila ay tumatakbo, magnetic field na rin. Ang paglabas ng magnetic field ay nakadepende sa bilis ng takbo ng kargadong partikulo at ang bilis naman na ito ay nakadepende sa galaw ng nakatingin (observer), kaya ang magnetic field ng elektron o ng proton ay maaaring hindi makita ng bawat isa kung ang kanilang belositi ay pareho, kung hindi nagbabago ang layo nila sa isa't-isa. Ang pagiging misteryoso na ito ng magnetic field ay ipinaliwanag ni Einstein (at ni Henri Poincaré sa hiwalay na pag-aaral) sa kanyang teoryang special relativity. Dahil dito, maaari nating tingnan ang galaw ng elektron relatibo sa proton. Sa madaling salita, sumakay tayo sa proton at tingnan ang sangkalawakan sa punto-de-bistang ito.

Ang proton sa ganitong sitwasyon ay walang inilalabas na magnetic field. Sa termino ng teoryang SR, nagtatago ang magnetic field sa apat na dimensyong space-time. Ang proton ay mayroon pa ring epekto sa elektron sa pamamagitan ng electric field nito. Dahil sa electric field ng proton, ang elektron ay nagkaroon ng maipapamalas na enerhiya (potential energy) na siyang pwede nating gamitin upang pag-aralan ang galaw ng negatibong kargadong partikulo sa pamamagitan ng equation ni Schrödinger. Napag-alaman ng mga liknayano noong unang bahagi ng nakaraang siglo na ang elektron sa sitwasyong ito ay hindi na sumusunod sa mga batas ng elektromagnetiko na natuklasan ni Maxwell at ng kanyang mga kakontemporaryo. Sa paglapit ng elektron sa proton, nakapasok ito sa mundo ng quantum mekaniks kung saan ang teorya ni Schrödinger ang mas matagumpay.

Electron Cloud. Photo from here

Sa mundong ito, tila may pagbabago sa dalawang dimensyong kalawakan na hanggang ngayon ay mahirap pa ring ipaliwanag ng kahit sinong liknayano sa buong mundo. Ang dalawang dimensyon noong magkalayo pa ang elektron at proton ay tila naging pakulubot nang pakulubot habang naglalapit ang dalawa, hanggang sa sobrang kulubot nito ay hindi na sapat maging ang tatlong dimensyon na sangkalawakang ating nakasanayan. Kaya naman nakukuntento na lang ang mga liknayano na ipaliwanag ang galaw ng elektron sa pamamagitan ng isang ulap (electron cloud) kung saan maaaring mahagilap ito. Sa teoryang quantum mekanikal, bawal nang pag-usapan ang galaw ng isang partikulo, o kung hindi man bawal ay hindi na rin gaanong makabuluhan pang ilahad ang lokasyon at momentum (sukat ng galaw) ng isang partikulo sa pamamagitan ng mga konseptong pinaunlad mula sa teorya ni Newton, Maxwell, at iba pang klasikong liknayano. Ang sitwasyong ito ay nagiging dahilan pa rin ng di-kumportableng pakiramdam sa hanay ng mga teoretikal na liknayano.

Nasaan na pumunta ang elektron? Nasa loob lang siya ng electron cloud.

Sa isang hydrogen atom, bagamat hindi mahanap ng proton ang kanyang kapares na elektron, "alam" niyang nasa paligid lang ito, sa gitna ng elektrong ulap na gawa sa kinulubot na sangkalawakan. Hayaan na muna natin silang magsama sa basbas ni Schrödinger.

Law of natural selection: the evolution of matter from lower to higher form

* Hindi ako sigurado kung saan ko ito napulot. Ngayon ko lang ulit nakita sa computer ko.

Electrons and protons never thought that when they interact through some mechanisms they eventually form hydrogen atoms. Neither do more atoms plus some more electrons and protons thought that heavier atoms and molecules would form when they interact with each other. The amazing thing about how matter evolve to increasingly more complex forms is that these processes happen without the interacting components thinking about whether to form this or that physical structure. These happen spontaneously as if nature is doing one big experiment with different combinations of processes and components.

Photo from here

By the law of natural selection, the stable structures survive while the unstable ones go extinct. The surviving structures continue to participate in another round of interactions with other existing structures both advanced or backward evolutionarily speaking. For example, a methane molecule (advanced structure) can bump into a hydrogen molecule (backward relative to methane) and produce another structure which may be stable or unstable. New kind of structures may emerged out of several existing ones. As an example, consider the formation of cell membranes out of lipids; cell membranes have functions and properties which cannot be found in any single lipid molecules. The entire development of matter in the universe is governed by the laws of matter, many of which still remain to be discovered and understood.

This is also true even for human interactions and the development of societies. Societies are not just collections of individual human beings. As soon as social classes emerged, societies ceased to be just a collection of individuals and begin to be governed by the laws of social classes wherein one ruling class dominates over the rest. When one speaks of a class, one is not referring to certain individuals although for some time there are individuals who play specific roles within a social class. A social class, therefore, is an emergent structure and thus have functions and properties that are not possessed by individuals comprising them.

In a society, organizations are formed, exist for some time, grow big, lead to new organizations, or die. Even an extinct organization can still influence the formation of future organizations in terms of lessons on why it went extinct. Failed organizations therefore are important in that respect, which brings us to the point of constantly assessing the weaknesses and strengths of an organization.

Going back to how higher structures are made, it happens not because the interacting elements specifically aimed at making them but because of a continuous experimentation in forming something out of all possible interactions. When something stable emerged, it will exist forever or until newly-formed structures later in the experiment make it unstable. In the same vein, a program for a social movement is just a program, a subjective one and can never be expected to be realized exactly. They must undergo the cycle of implementation, assessment, and adjustment. There is no such thing as an ideal program or an ideal society.

There is however a higher form of society, the exact structure of which can never be determined but can only exist after several attempts of social reorganization. It is the people who will collectively decide what that society will be. We are all in the middle of this process of collectively deciding what kind of society will be formed to replace what we have right now. Do we want this society to remain or do we want a new one to replace it? Certain social classes would opt the former while others the latter. We are in the middle of this whole evolution of matter, even this article is part of this process.

Saan nagmula ang mga aso?

Isinulat habang nasa Baganga Provincial Subjail. WARNING: hindi buo ang artikulong ito dahil may isang missing na pahina.

Disyembre 8, 2013

Makulit ang kantang The Fox na nasa weekly Top 10 ngayon sa isang FM station sa Manila na naririnig dito sa bilangguan ng Baganga. Noong una ay hindi ko pinapansin ang lyrics nito, ngunit dala marahil ng walang ibang magawa dito ay pinakinggan ko ng mabuti ang kanta. Inilipat ko muna ang tingin ko mula sa isang pahina ng aklat na The Best American Science and Nature Writing of 2007 papunta sa kaharap na electric fan na katabi ng radyong tumutugtog. Matapos marinig ang kalakhan ng lyrics, napangiti ako kasi may kinalaman pala ito (bagama’t patawa lang) sa katangian o pag-uugali ng mga hayop (animal behavior) na siya ding paksa ng aking binabasang artikulo ni Ian Parker na nakasentro naman sa hayop na bonobo. Makulit ang kantang The Fox, naisip ko, nang biglang naalala ko ang kwento tungkol sa silver fox sa Rusya.



Hindi ko alam kung gaano kadaming klase ng fox sa mundo at kung anu-ano ang mga katangian ng mga hayop na ito. Hindi pa naman ako nakakita ng isang fox sa aktwal. Bilang physics naman talaga ang pangunahin kong pinag-aralan, hindi rin ganun kadami ang alam ko tungkol sa mga hayop sa kabuuan. Kaya siguro ganun na lang ang aking pagkatuwa sa kwento tungkol sa isang napakasimpleng eksperimento na ginawa sa Rusya. Gamit ang hayop na silver fox, dinesenyo ang eksperimento upang malaman kung ang pagiging mabangis (ferocity) ba ng isang hayop, partikular ng silver fox ay isang katangian na namamana (inherited trait) at kaya may genetic na batayan.

Pagpasensyahan na ng mga mambabasa kung hindi ko na maalala ang pangalan ng pangunahing mananaliksik (principal investigator) at ang pangalan ng institusyon niya, at wala namang internet dito sa loob ng bilangguan para mahanap ko ang mga detalyeng ito, mga detalyeng hindi naman ganun kahalaga upang maunawaan ang agham sa likod ng kwentong ito.

Simple lang ang eksperimento: hayaang manganak at dumami ang hayop at ihiwalay (artificial selection) ang mas maamo sa mga mababangis na supling. Inuulit ang prosesong ito para sa mga nahiwalay na maamong silver fox kapag umabot na ito sa tamang gulang (reproductive age).

Paano ba makilala o mapag-iiba ang maamo sa mabangis na silver fox? Gumamit ang mga mananaliksik ng mga panukat para dito, ngunit hindi ko kabisado ang eksaktong batayan. Maaari sigurong tiningnan nila ang reaksyon ng mala-asong hayop kapag meron silang inilalapit na bagay dito. Batay sa reaksyon ng hayop, makaklasipika nila itong maamo o mabangis. Kung ito ay lalayo sa iniabot na bagay o di kaya’y maglalabas ng mga matutulis na ngipin kung hindi man aatake, ito ay ituturing na mabangis at aalisin ito sa eksperimento. Ang maiiwan at hahayaang dumami sa susunod na henerasyon ay yung hindi gaanong nagpapakita ng takot o kabangisan sa inilapit na bagay.

Ang prosesong ginamit sa eksperimento ng mga Ruso ay hindi na bago lalo na sa mga magsasaka. Ang domestikasyon ng mga hayop ay matagal ng ginagawa ng mga ninuno natin. Ito ang sentral na teknolohiyang naimbento ng mga sinaunang tao mula ng umusbong ang pagsasaka o agrikultura na pumalit unti-unti sa pangangaso at pangingisda (hunting-fishing) bilang pangunahing pinagkukunan ng pagkain. Ibig sabihin ay matagal ng nasagot ng tao ang tanong na kung ang kabangisan ng mga hayop ay isang katangian bang naipapasa sa mga supling.

Sa bagong eksperimentong domestikasyon ng mga Ruso, marami pang mga katanungan tungkol sa pag-uugali at katangian ng mga hayop ang kanilang tiningnan. Halimbawa nito ay kung anong mga genes ang sangkot sa pagiging mabangis ng hayop na silver fox. Tiningnan din nila kung ano pang ibang katangian o phenotype ang kaugnay ng kabangisan. Marami pa sanang mga katanungan sa biyolohiya ang posibleng matingnan sa magandang eksperimento nila ngunit nagdesisyon ang gobyerno ng Rusya na itigil na ang pagpondo dito.

Una kong nabasa ang kwentong ito sa isang balita tungkol sa budget cuts sa mga pananaliksik sa kabuuan. Sa Rusya, tinigil na ng gobyerno ang pagpopondo sa maraming pananaliksik bilang bahagi ng malawakang austerity measures (paghihigpit ng sinturon) ng mga kapitalistang bansa upang harapin ang pagbagal ng kanilang ekonomiya (economic recession). Sa Estados Unidos, kasama sa mga naapektuhan ng kanilang austerity measures ay ilang malalaking library ng mga kilalang institusyon kung saan aalisin (itatapon kaya?) na ang mga aklat at aasa na lang sa mga digital na kopya sa computer ang mga mag-aaral at mananaliksik. Nadali din ng neoliberal na patakarang ito ang ilang malalaki at mahahalagang eksperimento sa pisika. Ayon sa patakarang ito, eenganyuhin

(missing page 4)

hayop maliban sa aso ay umusbong sa panahon ng Bagong Bato kung kailan ang pinagkukunan ng pagkain ay nagsimulang lumipat sa pagsasaka mula sa pangangaso. Ang pinaniniwalaang domestikasyon naman ng aso ay nangyari sa panahong Mesolitiko na mga dalawang libong taon pang mas maaga sa Bagong Bato.

Source of photo here

Ayon sa mga naunang teorya na kasalukuyan pa ring tinatanggap ng maraming antropolohiko, ang aso ay resulta ng domestikasyon ng mga mababangis na lobo. Ang lobo at aso ay kabilang sa parehong species; ibig sabihin ay maaaring magbunga ng anak ang pagtatalik ng isang lobo at isang aso. Bagama’t iisang species lamang, malinaw ang pagkakaiba ng aso at lobo. Likas na mabangis ang lobo. Maamo naman o madaling paamuhin ang aso. Sa ilalim ng teoryang ito, ang mga sinaunang tao na unang gumamit ng aso ay nag-alaga at nagpalaki ng lobo hanggang ang mga supling nito pagdaan ng ilang henerasyon ay naging kasing-amo na ng aso.

May problema sa teoryang ito, at ito nga ay hinahamon ngayon ng isang bagong paliwanag. Ang mga aso ay kakaiba sa lahat ng iba pang hayop na domestikado dahil umusbong ang mga ito, batay sa pag-aaral ng mga arkiyolohiko, sa panahong mangangaso pa lang ang mga tao. Sa mga panahong ito, wala pa ang mga konseptong kailangan ng tao para sa mahabang proseso ng domestikasyon. Ang domestikasyon ng hayop ay nangangailangan ng konseptong pagiging permanente, ng pagsasadya, at ng mahabang pasensya, mga kaisipang malayo sa pag-iisip ng mga mangangaso. Ang lumang teorya na nakasalaysay sa mga libro tungkol sa mga sinaunang kultura bago pa ang nakasulat na kasaysayan, tulad halimbawa nitong hawak ko dito sa bilangguan na Prehistoric Societies (1965) na sinulat ni Grahame Clark at Stuart Piggott, ay hindi malinaw kung paano nangyari ang domestikasyon ng aso sa panahong hindi pa ito kaya ng tao.

Sa bagong teorya, natural (hindi artipisyal tulad ng domestikasyon) na umusbong ang mga aso. Natural selection ang prosesong dinaanan ng mga aso mula sa mga ninuno nitong lobo at hindi sa pamamagitan ng domestikasyon ng tao. Ayon sa bagong teorya, may mga umusbong na lobo na likas na lapitin sa mga tao, at ang bagong katangiang ito ay naging paborable naman para ito ay mabuhay at unti-unting humiwalay sa mga mababangis na pinsan nito. Ang bagong usbong na subspecies na Canis lupus domesticus, ang scientific name ng aso, ay nagkaroon ng bagong pagkukunan ng pagkain na iba sa pinagkukunan ng pagkain ng mga mababangis na pinsa nito. Ang tira-tirang karne at mga buto ng hayop at isda na tinatapon ng tao ay naging mas madaling pagkain ng bagong uri ng lobo. Ang mga lobong mas lumalapit sa tao ay nakinabang sa mga tirang pagkain na nakikita dun lang din malapit sa mga temporaryong pinaglalagian ng mga tao. Ang katangian ng bagong lobo ay nagtulak dito na unti-unting lumayo sa kanyang grupo at sumunod sa mga yapak ng tao. Kung nasaan ang tao, nandoon din ang basurang pagkain na mas madaling kunin kaysa sa maghanap ng iba pang buhay na hayop. Ang larawang ito ay hindi malayo sa karaniwang nakikita natin sa basurahan sa mga syudad sa Pilipinas, ang larawan ng asong nangangalkal ng basura.

Sa pagsusulong ng bagong teoryang ito, pinaliwanag ng mananaliksik na isang animal psychologist ang kaibahan ng prosesong domestikasyon sa mas maikling prosesong pagpapaamo ng hayop (taming). Sa kanyang lecture sa pinakamalaking simbahan sa Utrecht, Netherlands bilang pagbubukas ng taunang pagtitipon ng mga zoologist sa Belgium, Netherlands, at Luxemburg noong 2012, isinalaysay niya ang mga eksperimentong ginawa sa kanilang laboratoryo sa Amerika. Nagpalaki sila ng mga aso pa isinailalim nila sa prosesong kabaligtaran ng domestikasyong ginawa sa silver fox sa Rusya. Sinubukan din nilang i-domesticate ang lobo. Matapos ang mga prosesong ito, gumawa sila ng eksperimento sa dalawang hayop.

Binantayan nila ang ugali ng dalawang hayop kapag may tao sa paligid. Sinukat nila ang pinakamalapit na distansya ng tao sa hayop bago ito tumakbo o gumalaw palayo sa tao. Nalaman nila na ang lobo ay magsisimula ng lumayo kapag ang tao ay mga 200 metro na ang distansya mula dito. Sa aso naman, ito ay limang (5) metro lamang. Napakalaki ng agwat. Para sa lobo, ang panganib ay magsisimula kapag ang kaaway nito ay mga 200 metro na ang layo. Sa aso, ang sampung metro na layo ng tao ay maituturing pa nito na ligtas. Sa madaling salita, ang aso ay isang risk-taker na lobo.

Ang katangian o phenotype na ito ng aso, ayon sa animal psychologist, ay natural na umusbong sa mga lobo. Dahil sa pagiging malapit nito sa tao sa pisikal, naging bukas ito sa posibilidad na amuhin (tame) ng tao at maging kasama na nito panghabambuhay.

Ang pag-aaral sa mga pag-uugali ng mga hayop ay laging nakaangkla sa layuning mas maunawaan natin ang pag-uugali ng mga tao. Ano ba talaga ang tinatawag ng maraming pilosopo na human nature? Ito’y isang tanong na nangangailangan hindi lang ng isang kolum kundi ng isang mabusising pananaliksik. Nakakatawa na sa Weekly Top 10 ngayon ay may sagot dito si Cristina Perry (hindi sigurado sa pangalan ng mang-aawit) sa kanyang kantang Human.